Często spotykanym zjawiskiem w stosowaniu języka potocznego są terminy zadośćuczynienia i odszkodowania, które są stosowane przemiennie. Bezspornym jest, iż oba terminy mają funkcję kompensacyjną natomiast czy są to pojęcia tożsame?
Warto wskazać, iż istnieją pomiędzy nimi podobieństwa. Oba świadczenia mają charakter pieniężny i mają na celu rekompensatę doznanej krzywdy. Na gruncie prawa cywilnego, zadośćuczynienie i odszkodowanie wyróżnia podstawa prawna ubiegania się o nie. Możliwym jest również ubiegania się obu świadczeń w związku z jednym zaistniałym zdarzeniem. Szkoda na osobie może przybrać postać majątkową jak i niemajątkową.
Odszkodowanie
Głównym celem odszkodowania jest wyrównanie straty, która została wywołana przez określone zdarzenie w aspekcie materialnym. Szkoda ta może dotyczyć mienia bądź osoby i jest możliwe oszacowanie jej w pieniądzu. Kodeks cywilny nie definiuje jednoznacznie pojęcia szkody majątkowej, jednak przyjęło się w polskim orzecznictwie, iż jest to wszelki uszczerbek w prawnie chronionych interesach lub dobrach doznany przez poszkodowanego. Aby poszkodowany mógł rościć odszkodowanie, musiało dojść do szkody wbrew jego woli.
Roszczeniom z tytułu określonego zdarzenia wskutek którego, poszkodowany poniósł szkodę, istotne będą wszelkie obliczenia, odniesienia do rynkowych cen, kosztów, rzeczy i usług. Niezbędne również będą rachunki imienne, faktury w zakresie kosztów poniesionych przez osobę poszkodowaną. Kluczowym aspektem dochodzenia odszkodowania na drodze sądowej jest dokumentacja poniesionych wydatków bądź strat. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.
Zadośćuczynienie
Zadośćuczynienie, w przeciwieństwie do odszkodowania, stanowi rekompensatę szkody niemajątkowej czyli doznaną krzywdę. Szkoda niemajątkowa jest znacznie trudniejsza do wyliczenia jej w pieniądzu od szkody majątkowej.
Kodeks Cywilny oraz regulacje w nim zawarte nie nakazują przyznania zadośćuczynienia w każdym wypadku ustalenia deliktu objętego w art. 445 („sąd może przyznać”) ani nie określa przesłanek, które pozwalają na szacowanie jego wysokości, poprzestając jedynie na wymogu, że ma być ono odpowiednie.
Jakie znaczenie ma skala wymogu „odpowiednie” ? Przy ocenie zasadności przyznania zadośćuczynienia powinno się wziąć pod uwagę przede wszystkim skalę cierpień fizycznych lub psychicznych doznanych przez poszkodowanego. Istotna jest także trwałość tych cierpień oraz waga ich ujemnych skutków spowodowanych w psychice poszkodowanego. Należy zwrócić uwagę na faktyczne lub prawne więzi łączące poszkodowanego z osobą odpowiedzialną (podległość służbowa, stosunek rodzinny, a nawet koleżeński mogą wzmagać poczucie krzywdy).
Nie bez znaczenia dla rozmiaru szkody niemajątkowej pozostaje sposób działania sprawcy i stopień jego winy. Poczucie krzywdy może potęgować sytuacja rodzinna i majątkowa poszkodowanego. Zagadnieniem spornym jest natomiast, czy jakąkolwiek wagę należy tu przywiązywać do ekonomicznego położenia osoby odpowiedzialnej. Uzależnienie wysokości zadośćuczynienia od takiego czynnika oznaczałoby przeniesienie akcentu z funkcji kompensacyjnej omawianej instytucji na funkcję represyjną, co w świetle zasad odpowiedzialności odszkodowawczej wydaje się zabiegiem niedopuszczalnym.
Wypłaty należnego odszkodowania, jak i zadośćuczynienia można domagać się od osoby, która wyrządziła szkodę. Wypłata świadczenia może nastąpić również od ubezpieczyciela, w przypadku gdy sprawca szkody ma zawartą stosowną umowę ubezpieczenia. W sprawach dotyczących odszkodowania i zadośćuczynienia pomoc adwokata na etapie przedsądowym obejmuje przede wszystkim profesjonalne doradztwo w zakresie rodzaju przysługujących poszkodowanemu roszczeń i ich wysokości.
